Essay

“સકામ ભક્ત થયા બ્રહ્મથી અક્ષર જેવા,                 નિષ્કામ ભક્તને મળે મૂર્તિના મેવા.” બાપાશ્રીના અભિપ્રાય મુજબ નિષ્કામ ભક્તને જ મહારાજની મૂર્તિનું સુખ મળે છે. 

કાચની વસ્તુઓ દેખાય સરસ પણ તેની જાળવણી ખૂબ કરવી પડે. તેમ સકામ ભક્ત પ્રેમી હોય, તેની ભક્તિ પ્રેમ દ્વારા છતી થતી હોય પરંતુ મહારાજને તેનું સાચવવું બહુ પડે.

શ્રીજીમહારાજ અને મોટાપુરુષના અભિપ્રાયોને હૈયે ધરી આપણે નિષ્કામભાવને સ્વજીવનમાં કેવી ચરિતાર્થ કરવો જોઈએ.

સકામભાવ એ મહારાજ અને મોટાપુરુષના રાજીપાના માર્ગે વિઘ્નકર્તા છે. કેમ ? તે જાણીએ તેઓના જ અભિપ્રાય રૂપે

શ્રીજીમહારાજની મૂર્તિ એ સર્વે સુખનું મૂળ છે તેવું જાણવા છતાં પણ કયાં કારણો વશ સકામભાવના પ્રગટે છે ?  અગાઉ આપણે બે કારણો જોયા છે તે ઉપરાંત અન્ય કારણો અત્રે જોઈએ...

શ્રીજીમહારાજની મૂર્તિ એ સર્વે સુખનું મૂળ છે તેવું જાણવા છતાં પણ કયાં કારણો વશ સકામભાવના પ્રગટે છે ? તે કારણો જોઈએ...

શ્રીજીમહારાજની મૂર્તિના સુખભોક્તા થવા નિષ્કામ થવા માટે સૌપ્રથમ સકામભાવ અને નિષ્કામભાવની સ્પષ્ટતા કરવી ફરજિયાત છે.

શ્રીજીમહારાજે પોતાના આશ્રિતને પોતાનું કર્તાપણું દૃઢ કરાવવા કેટલા તત્પર છે ! વસોના વાઘજીભાઈ ખૂબ સારા સત્સંગી હતા. તેઓ સમાગમ કરતા અને સેવા પણ કરતા. એક વખત તેઓ બીમાર પડ્યા. મંદવાડ એક વર્ષ સુધી લાંબો ચાલ્યો. શરીરમાં અસહ્ય પીડા થાય, જમાય નહિ, પીવાય નહિ, સરખું બેસાય પણ નહિ તેથી તેઓને સત્સંગમાં ઢીલાશ આવી ગઈ. મનમાં સંકલ્પ થવા માંડ્યા કે સંતોએ વર્તમાન ધરાવ્યા ત્યારે કહ્યું હતું કે, “જા તારું તન, મન, ધન ને અનેક જન્મનાં કર્મ સ્વામિનારાયણને ચરણે. હવે તારું પ્રારબ્ધ સ્વામિનારાયણ ભગવાન થયા.” મારું બધું ભગવાન સ્વામિનારાયણને અર્પણ કર્યું, એ પ્રારબ્ધ થયા છતાં મને આવું દુઃખ શાથી આવ્યું ? આ મંદવાડ મટશે કે નહીં ? જો મહારાજ ધામમાં લઈ જવાના હોય તો દર્શન કેમ નથી દેતા ? ને શ્રીજીમહારાજ સર્વોપરી ભગવાન હોય તો પ્રારબ્ધે કરીને કેમ આવું દુઃખ આવ્યું હશે ? વાઘજીભાઈએ સત્સંગ કર્યો હતો પરંતુ સમજણની પરિપક્વતા કરવામાં કચાશ હતી. તેથી આવા સંકલ્પો કરતાં પોઢી ગયા.

કંઠી ધારણ કરવી, તિલક-ચાંદલો કરવો, પૂજા કરવી, દર્શન કરવાં, મંદિરે જવું આ બધો પ્રાથમિક-ઔપચારિક સત્સંગ છે. તે દૈહિક પવિત્રતા કેળવવા માટેનું સાધન છે. જેનાથી દેહ સત્સંગી થાય પરંતુ આત્મા સત્સંગી ન થાય. આત્માને સત્સંગી કરવા પરમાત્માના સંગરૂપી સત્સંગ ફરજિયાત છે. આવી રીતે સત્સંગ એ ક્રિયાલક્ષી કે સાધનલક્ષી શબ્દ નથી. પરંતુ શબ્દાતીત અનુભવાત્મક યોગ છે. જ્યાં આત્મા-પરમાત્માની એકતા પામવા માટે સંતો-હરિભક્તોના સમૂહમાં કથાવાર્તા થતી હોય, ઉત્સવ-સમૈયા થતા હોય તથા સાધ્ય સ્વરૂપ સુધી પહોંચાય તેવી ભજન-ભક્તિ થતી હોય તેને સત્સંગ કહેવાય.